Te rapu i te māramatanga o te rū rongonui o Haowhenua
E maumahara ana te Māori ki te rū i huri i te āhua o te whenua o Te Whanganui-a-Tara neke atu i te rima rau tau ki muri. Ka whakamahia e Tākuta Chris Rollins o Te Pū Ao i ngā tātaritanga matawhenua mātanga i te taha o te mātauranga Māori hei whakatau i pēhea te pā mai o te rū o Haowhenua, ā, he aha ngā mōrea mō te rohe ki te tūpono pā mai anō
Published on 7 Whiringa-ā-rangi November 2024
He rerekē te āhua o Te Whanganui-a-Tara ki tērā i kitea e ngā kainoho Māori tuatahi ki nāianei. Ko tētahi o ngā tino tauira hira ko Te Motu Kairangi. I te taenga mai o te Māori ki te rohe, he motu a Te Motu Kairangi - i ara ake hei kūrae i te takiwā o 1460 AD i te rū nui o Haowhenua, ka rewa mai te moana pāpaku e hono nei i a Te Motu Kairangi ki te tuawhenua. Ahakoa te tino hira o te rū o Haowhenua, kei te kuare tonu tātau ki ngā raraunga matawhenua hira ka āwhina i a tātau ki te matapae me te noho takatū mō tētahi rū pērā anō.
I whiwhi a Tākuta Rollins i tētahi tohu Tīmata-Wawe a Marsden hei tūhura he aha te pūtake o tēnei rū, ā, he aha ake tōna pānga ki te rohe. Ka kohia e te rōpū ngā raraunga matawhenua o runga me raro me te whakahaere whakataruna kia mōhio ai he pēhea te nui o te rū, ā, ko tēhea te ripa hapa i rū. He kohinga raraunga hira ngā mātauranga tuku iho mai rā anō i ngā rau tau mō te rū, he mea tuku iho mai i te hunga nā rātau i kite. Otirā, kei roto i te kaupapa ko ngā kōrero ka puta i te wānanga me te iwi o Muaūpoko hei kōrero mō ngā whakaahuatanga o te rū e kitea ana i roto i tōna ingoa, i rō waiata me ā rātau kōrero tuku iho.
Mā te whakakotahi mai i ngā tātaritanga pūtaiao mātanga me ngā kōrero a te tangata ka hiki i tō tātau mōhio mō tētahi o ngā rū rongonui rawa, tino tūkino hoki. Ka nui atu tō tātau mōhio ki ngā aituā o mua, ka takatū ake tātau ā muri ake.