Ngā Kōrero Tawhito: He arotake i te rere o te reo tuku iho
I tēnei kaupapa whakaongaonga, ka āta tirotirohia e Tākuta Rueben Collier (Ngāti Porou, Rereahu-Maniapoto) o Te Whare Wānanga o Awanuiārangi rātau ko ētahi mātanga reo Māori, pāpāho hoki ngā kōrero ataata-rongo Māori kāore anō kia wetewetehia kia mārama ake ai ki te hītori o te reo Māori
Published on 7 November whiringa-ā-rangi 2024
Kua kitea i ēnei tau maha nei te whakarauoratanga o te reo me te whakamahinga o te reo Māori i Aotearoa, engari arā atu anō ngā mahi e hiahiatia ana kia tino puāwai ai tēnei taonga. Otirā, me rangahau, me tiaki e tātau ngā mita – e hono ana i te iwi ki ōna hītori, rohe, tikanga hoki. Heoi, he itiiti noa ngā pūranga e hopu ana i te hītori me te hōhonutanga o ēnei mita.
I tēnei kaupapa Tahua Tīmata-Wawe a Marsden, he mahinga nui tā Tākuta Collier rātau ko tōna rōpū hei hāpai i te tiaki me te mārama ki te kunenga o te reo Māori mā te āta tirotiro i ngā rauemi reo Māori kāore anō kia āta tirotirohia. E whai wāhi ana te rōpū nei, he tohunga reo Māori, pāpāho hoki, ki ngā whakaaturanga ataata-rongo 400 haora nō te rangatū pakipūmeka 'Ngā Tāngata Taumata Rau: Ngā Tamariki o Te Kohu’. Kei tēnei pūranga tahito ko ngā kaikōrero i te mita o Tūhoe, ā, he maha ōna āhuatanga ahurei o te reo nā te noho taratahi mai o te iwi o Tūhoe. Ka whakapākehātia e te rōpū ngā whakaaturanga me te tautuhi i ngā āhuatanga rerekē, kāore e tino rongohia rānei (pērā i ngā kupu whakarite me ngā hūkaritanga) me te āta tirotiro i ngā kōrero, te whanaungatanga, me ngā āhuatanga whitiwhiti kōrero whānui.
Mā te matawhānui o te tātari i ēnei raraunga tawhito, ka āwhina tēnei kaupapa rangahau ki te whakarauora me te tiaki i te kanorautanga o te reo Māori, e tukuna ai ki ngā reanga o muri mai. Ka whānui ake te hāngai o ngā kitenga ki tō tātau mārama ki te kunenga o te reo me te ahurea.