Explore as a

Share our content

Me tū, me hinga rānei: He hua tō te whakauka momorua?

Dr Aisling Rayne (photo: supplied)

Ka tūhura a Dr Aisling Rayne, nō Cawthron Institute, ngā tirohanga matatika, pāpori kanorau ki ngā momorua me te wāriu i ngā kaupapahere me ngā mahi whakauka i Aotearoa, ā, huri noa i te ao. He hirahira ngā pānga o tēnei rangahau ki te whakaukatanga o ngā momo taonga o Aotearoa

 

Published on 2 Whiringa-ā-rangi November 2023

I ngā wā o mua, ko te aronga o ngā mahi whakauka ko te tiakitanga o ngā momo takitahi. Engari me aha tātou ina rangirua ai ngā taupā momo i te ranumomo, i te momoruatanga rānei? He kaiao huakore te momorua e whāngai ana i te ‘parahanga iranga’? Me tiaki rānei i ngā momorua ina hoki he kaikawe i ngā whakapapa o ngā momo taonga o mua? Waihoki, he aha ngā uaratanga kanorau me whāngai i ēnei hātepe whakatau hirahira i roto i te whakaukatanga? He aha tā te whakaukatanga e whai nei ki te whakauka, ā, he aha ai? E nonoi haere ana ēnei pātai, nā te mea e nui haere ana te noho tahi a ngā momo nā ngā nekehanga e āwhina ana e te hunga tangata, te huringa o te āhuarangi me ngā panonitanga nōhanga.

Kua whakawhiwhia a Dr Rayne rātou ko Dr Marc Tadaki, ko Dr Jane Kitson, ko Dr Axel Moehrenschlager, ko Ahonuku Krushil Watene ki tētahi takuhe Marsden Fund Fast-Start ki te whakamahere i ngā tirohanga awenui me ngā whakaaro mō ngā whakatau e hāngai ana ki ngā momorua i roto i ngā mahi whakauka ā-ao. Kātahi ka tātarihia ngā tirohanga matatika, pāpori kanorau ki ngā momorua nō ngā hapori mahi e whā i Aotearoa: ngā pūtaiao koiora, ngā kaupapahere me ngā mahi whakauka, ngā hapori whakangau/hī ika/runaruna, me te ao Māori. Mā tēnei rangahau e rangona ai ngā reo o ngā hapori e ngaro ana, e whakaitihia rānei i ngā kōrero awenui whakauka.

field2 v2

Dr Aisling Rayne and research team members Dr Marc Tadaki and Dr Jane Kitson in the field with colleagues (photo credit: Alaric McCarthy)

Mā te mārama ki ngā uaratanga kanorau e karapoti ana i ngā momorua e āwhina ki te poipoi i tētahi tukanga whakauka e tika ana e ai ki te matatika. Mā roto i te aro ki tēnei wāhanga kāore i te rangahau nuitia, ka tīmata tēnei rangahau i te whakaahuatanga anō o ngā whāinga rangahau whakauka e hāngai ai ki ngā āhuatanga hauropi whīwhiwhi o te ao hou, me te whai ki te whāngai i ngā kaupapahere me ngā mahi whakauka.