Te tūhura i te whakamauru o te ao koiora o Papatūānuku ki te pāmahana i roto i te wā me te tuarangi

Published on 7 November 2019  

Ko tētahi āhuatanga taketake o ngā pūnaha koiora katoa, tae atu ki ngā moroiti, ngā tipu me ngā kararehe, ko te āheinga ki te tīmata i ngā tūmomo tauhohenga matū i ngā pāmahana huri noa. He tino whākōkī ngā pūmua whākōkī e taea ai ngā momo te puāwai ki te nuinga o ngā wāhi o tō tātau ao. E whakaatu ana ēnei rāpoi ngota nui, tūoi, i te tino rerekē o ngā urupare ki ngā huringa pāmahana, ā, he pānga nui tō tēnei ki te āhua o te urupare a ngā pūnaha koiora. Kua oti kē i a Ahorangi Vic Arcus rāua ko Ahorangi Louis Schipper (nō Te Whare Wānanga o Waikato) te waihanga i tētahi pou tarāwaho e kīia ana ko te Macromolecular Rate Theory (MMRT), e whakamārama ana i te whanonga a ngā pūmua whākōkī i ngā pāmahana rerekē. I te taha o Tākuta Liyin Liang (Manaaki Whenua), me Tākuta Bella Duncan (Te Whare Wānanga o Te Ūpoko o Te Ika), ka whakamahia e Ahorangi Arcus rāua ko Ahorangi Schipper tā rāua Takuhe o Te Pūtea Rangahau a Marsden ki te tūhura i tētahi tauira hou o te ao koiora mai i te MMRT e taea ai e te tangata te matapae tika i te whakamauru o te pāmahana o ngā pāpātanga koiora puta noa i ngā tauine.

E matapae ana ngā kairangahau ko te waitohu o te MMRT pūmua whākōkī ka kitea i roto i ngā tukanga matatini pērā i ngā pāpātanga tipuranga moroiti, tukupūngao ā-whenua, ā, ā-oneone hoki, te ahotakakame, ā, te tango me te rokiroki i te hauhā kōhauhau i roto i te taiao. Hei whakamātautau i tēnei whakapae, kua whakahiatohia mai e rātau tētahi rōpū tohunga pūtaiao e mahi ana i ngā peka mātauranga, tae atu ki te kaiahupūngao matū, tohunga koiora rāpoi ngota, ngā tohunga koiora tipu, ngā tohunga pūtaiao oneone, ngā kaiwhakatauira āhuarangi me ngā mātanga āhuarangi onamata.

Ko te matapae i te whanonga o ngā pūnaha koiora me te urupare ki te nui haere o ngā hau kati kōtuhi kōhauhau me te mahana haere o te āhuarangi tētahi o ngā whakamātautau nui rawa i roto i te pūtaiao pūkengawhitiwhiti.