Explore as a

Share our content

He huakanga hou o ā tātau toi kōhatu Māori whakaraerae

Dr Gerard O'Regan pointing out a face carved in a cliff in the central North Island. Sometimes the tupuna (ancestor) faces are made up from a pair of curved eyes over a mouth - sometimes only a pair of 'eyebrows' staring out at us from the cliffs

Kei te whakahaerehia e Tākuta Gerard O’Regan o Te Whare Wānanga o Tāmaki Makaurau he rangahau nahanaha o ngā toi kōhatu Māori puta noa i Te Ika-a-Māui, hei tuhi me te tiaki i tēnei wāhanga whakaraerae o tō tātau ahurea tuku iho

Published 2 November 2017

He tūāhuatanga taketake te toi kōhatu e mārama ai ki te tirohanga o ngā iwi o mua. Engari i Aotearoa nei, kāore tonu i te tino mōhiotia te toi kōhatu, ka mutu kei te noho whakararerae nei te āhuatanga tuku iho Māori. Kei te tino pēnei i Te Ika-a-Māui. Nō nā noa nei, 30 anake ngā wāhi toi kōhatu i tuhia i Te Ika-a-Māui engari e mōhio ana tātau ināianei he maha atu i te 120 ngā wāhi.

Kua whakawhiwhia a Tākuta Gerard O’Regan o Te Whare Rangahau Māori o Hēmi Hēnare ki tētahi takuhe Pūtea Marsden Tīmata-Wawe hei tīmata i tētahi rangahau huakanga Māori o ngā toi kōhatu whakaraerae o Te Ika-a-Māui. Mā te mahi tahi me ngā iwi me ngā kaitiaki, ka whakahaere rangahau huakanga nahanaha a Tākuta O’Regan me te tātari hoki i ngā wāhi toi kōhatu i Te Ika-a-Māui. Koinei te wā tuatahi ka whakahaerehia he kaupapa pēnei i Te Ika-a-Māui o Aotearoa. Ka rangahautia ngā wāhi puta noa i Tāmaki Makaurau-Te Taitokerau, Hauraki, Waikato, Toi Moana, Te Nehenehe Nui, Tokoroa, Taupō, Rotorua, Taranaki me Te Tai Rāwhiti. Ka tūhura anō a Tākuta O’Regan i ngā tikanga rerekē a te Māori mō te toi kōhatu, mēnā i hōrapa whānui tēnei tikanga toi puta noa i ngā iwi o Te Ika-a-Māui, mēnā rānei i puta noa mai, ā, kāore he hononga.

He whāiti ngā mātauranga Māori mō te toi kōhatu, i runga i ngā mahi pēhi a Tauiwi i te hononga o te Māori ki ōna whenua. I tua i tēnei, nā te huarere, horonga, me te whanaketanga whenua mō ngā mahi ngahere, pāmu rānei kei te noho whakaraerae ēnei taonga ahurea. Mā te tuhi i te āhua me te wāhi o ngā toi kohatu puta noa i Te Ika-a-Māui ka taea e te Māori te tiaki pai ake i te me te whakatipu mōhiotanga mō te āhuatanga tuku iho o Aotearoa. Mā te whakapukapuka i te āhua me te wāhi o ngā toi kōhatu puta noa i Te Ika-a-Māui ka tipu te mōhio o te iwi whānui me te tiaki hoki i tēnei āhuatanga tuku iho o Aotearoa. He whai tirohanga hou hoki ki te ao o ō tātau tīpuna.