Taku Ara Rā: Te whai i ngā tapuwae o ō tātau tīpuna

Published 2 November 2017

He tino tupuna wahine a Māhinaarangi, nō Ngāti Kahungunu, mō ētahi iwi puta noa i Aotearoa nei. I a ia e hapū ana, āhua 500 km te haere a te tipuna o Ngāti Kahungungu a Māhinaarangi mai i tōna kāinga (e tūtata ana ki Te Aute) ki ngā whenua, o tōna hoa a Tūrongo i Rangiātea (e tūtata ana ki Te Awamutu). He tino haerenga tēnei hīkoi, ā, nā āna mahi pēnei i hua ake ai tētahi momo mapi ā whenua, ā, ariā hoki,e rite ana tōna hira ki ērā o ngā tohunga tuhi mapi o Tauiwi. Heoi, kāore i te tino mōhiotia ēnei mahi āna, ina kua whiwhi ingoa hōu ēnei whenua, kua rūritia, ā, kua riro tūmataiti hoki. Waihoki, nā Māhinaarangi anō āna kōrero, āna kupu tuku iho, tōna reo me ōna mātauranga i tā ki runga i te whenua i a ia e takahi haere ana.

Kua whakawhiwhia a Tākuta Naomi Simmonds (nō Raukawa) o Te Whare Wānanga o Waikato ki tētahi takuhe Pūtea Marsden Tīmata-Wawe hei hōpara i ngā whenua ā-iwi i roto i te haerenga a Māhinaarangi. I te taha o ētahi atu o ngā uri, ka whakamahia e ia ngā tikanga rangahau iwi taketake o te hīkoi me te pūrākau hei tūhura anō, hei haere, me te whai i te ara o Māhinaarangi. Ahakoa kua nui te whakamahi i te kupu hīkoi mō ngā kaupapa porotū me te whakahē i roto i ngā tau maha kua hori, ka whakawhānui tēnei rangahau i tēnei tikanga hei whakaū me te whakanui i te tuakiri me te hītori Māori.

Mā tēnei whakahaere, ka mahi tahi a Tākuta Simmonds me ngā iwi ki te āwhina, ki te tūhono anō i ngā kōrero ā-iwi mō Māhinaarangi ki ngā wāhi, te ako mai i te whenua, me te whakaora anō i ngā hononga ki ngā wāhi hei tino āhuatanga o te tuakiri Māori. Ki tāna, ko te tino whakapae o te mahi rangahau nei, mā te hīkoi whenua me ngā pūrākau e tūhonohono anō ai tātou ki tō tātou whenua, te taiao, me ngā mātauranga, ā, mā aua mea anō e whakatakoto ai i ētahi ara whai oranga hei hīkoinga mā ngā uri o Māhinaarangi i Aotearoa o muri nei.